नेहेमीप्रमाणे संध्याकाळी ऑफिसमधून निघाले..
रम्य संध्याकाळ होती..स्टेशनला आले तर नुकतीच ट्रेन फलाटावर येत होती..वेग मंदावला होता ट्रेनचा, आणि वाढला होता माणसांचा..
खोपोली फास्ट…लांब पल्ल्याची गाडी..अनेक लोकांची नेहेमीची ठरलेली, काही लोकांची पहिलीच वेळ, काहींची हुकलेल्या ट्रेनची रिकामी जागा भरण्यासाठीची..
गाडी स्थिरावायच्या आतच अनेक लोक आत शिरून मोकळे झाले होते…त्यात मी ही होतेच..निघेपर्यंत ट्रेन नेहेमीप्रमाणे भरलेली होती..माझ्या समोरच्या खिडकीत एक लहान मुलगा त्याच्या आईबरोबर बसला होता..बसल्या बसल्या त्याने थोडं इकडचं तिकडचं निरीक्षण केलं आणि मग कंटाळून कुरबुर करू लागला..
आई त्याला समजावत होती इतक्यात ट्रेन सुरू झाली..त्या मुलाने डोळे टवकारले!
आणि जसजशी ट्रेन वेग घेत होती, तो मुलगा आनंदाने पण शांतपणे बाहेर बघत होता..डोळ्यात एक प्रकारचं कुतूहल होतं..ट्रेन पुढेपुढे जात होती..आणि काही वेळात आमच्या ट्रेनने एका स्लो ट्रेनला ओव्हरटेक केलं..मुलगा आनंदाने ओरडला!
'आम्ही पुढे गेलो...टुकटुक!' असं त्या ट्रेनच्या दिशेने बघत वेडावू लागला!
मला गंमत वाटली..इतका वेळ शांतपणे बाहेर बघणारा मुलगा अचानक एवढा ओरडला, हर्षित झाला..आणि त्याचं कारण काय तर कोणालातरी मागे टाकलं म्हणून?!
किती साधा विचार पण तरीही मला विचारात पाडून गेला..
खरंतर त्या मुलाच्या मनात निरागस आनंद होता, पण कुठेतरी तेच बीज असू शकतं का स्पर्धेचं…?
मग अनेक विचार माझ्या डोक्यात येऊ लागले…
मला गंमत वाटली..इतका वेळ शांतपणे बाहेर बघणारा मुलगा अचानक एवढा ओरडला, हर्षित झाला..आणि त्याचं कारण काय तर कोणालातरी मागे टाकलं म्हणून?!
किती साधा विचार पण तरीही मला विचारात पाडून गेला..
खरंतर त्या मुलाच्या मनात निरागस आनंद होता, पण कुठेतरी तेच बीज असू शकतं का स्पर्धेचं…?
मग अनेक विचार माझ्या डोक्यात येऊ लागले…
माणूस आणि ट्रेन ह्यात फरक तो किती..?
आता हे अगदी शब्दशः खरं असूच शकत नाही! पण ढोबळ अर्थाने बघता, बरंच साम्य दिसतं.. कदाचित ट्रेन ही माणसाचीच निर्मिती असल्याने, त्याचं प्रतिबिंब त्यात न दिसलं तरंच नवल!
आता हे अगदी शब्दशः खरं असूच शकत नाही! पण ढोबळ अर्थाने बघता, बरंच साम्य दिसतं.. कदाचित ट्रेन ही माणसाचीच निर्मिती असल्याने, त्याचं प्रतिबिंब त्यात न दिसलं तरंच नवल!
तर माणसं आणि ट्रेन!
ट्रेन स्लो-फास्ट असतात..माणसांचंही बरंचसं तसंच असतं की!
स्लो ट्रेन खूप लांबच्या पल्ल्याच्या कमी असतात..जवळच्याच जास्ती..
नावाप्रमाणे वेग कसा असतो ते वेगळा सांगायला नकोच!
सगळ्याच स्टेशनवर थांबत जातात..सगळ्यांना बरोबर घेऊन जातात..कितीही लहान स्टेशन असो, कितीही कमी माणसं असो, सगळ्यांसाठी थांबत जातात…
नावाप्रमाणे वेग कसा असतो ते वेगळा सांगायला नकोच!
सगळ्याच स्टेशनवर थांबत जातात..सगळ्यांना बरोबर घेऊन जातात..कितीही लहान स्टेशन असो, कितीही कमी माणसं असो, सगळ्यांसाठी थांबत जातात…
आता फास्ट ट्रेन! लांब पल्ल्याच्या जास्ती..जवळपासच्या कमीच..आणि वेग पुन्हा नावाप्रमाणेच!
मोजक्याच महत्वाच्या स्टेशनवर रहाणाऱ्या लोकांसाठी थांबतात..
आणि मुख्य म्हणजे त्यांच्या आधी निघालेल्या स्लो ट्रेनला मागे टाकून पुढे जाते!
मोजक्याच महत्वाच्या स्टेशनवर रहाणाऱ्या लोकांसाठी थांबतात..
आणि मुख्य म्हणजे त्यांच्या आधी निघालेल्या स्लो ट्रेनला मागे टाकून पुढे जाते!
आता माणसं..काही माणसांची गाडी आयुष्यात उशिरा सुरू होते..थोडा धक्काही लागतो काहींना…पण अशी माणसं हळू हळू प्रगतीकडे जात असतात..मधे अनेक माणसं जोडत असतात, भेटणाऱ्या प्रत्येक माणसाला पुढे घेऊन जात असतात..कधी कधी त्यांना खूप विलक्षण यश नाही मिळत, पण अगदी मिळत नाही असंही नाही! लौकिक दृष्ट्या खूप काही मिळत नसलं तरी सामाजिक, कौटुंबिक दृष्ट्या ते वेगळीच उंची गाठत असतात..
दुसऱ्या प्रकारातली माणसं वेग घेऊनच जन्माला येतात..झपाटल्यासारखे यशाकडे, प्रगतीकडे धाव घेत असतात..
आणि अर्थातच त्यांना अगदी डोळे दिपवणारं यश मिळतही असेल, बाकीच्यांपेक्षा खूप लवकर! पण या प्रक्रियेत मात्र त्यांची अनेक स्टेशनं हुकतात…आयुष्यातले सोनेरी क्षण अनुभवायचेच राहून जातात…उद्दिष्ट गाठतात, पण अनेकदा एकटेच!
आणि अर्थातच त्यांना अगदी डोळे दिपवणारं यश मिळतही असेल, बाकीच्यांपेक्षा खूप लवकर! पण या प्रक्रियेत मात्र त्यांची अनेक स्टेशनं हुकतात…आयुष्यातले सोनेरी क्षण अनुभवायचेच राहून जातात…उद्दिष्ट गाठतात, पण अनेकदा एकटेच!
बरं frequency स्लो ट्रेनची जास्ती, पण demand मात्र फास्ट ट्रेननला! तसंच लोकप्रियता स्लो माणसांना आणि वचक मात्र फास्ट माणसांचा जास्ती!
आता हे झालं ढोबळअर्थी वर्गीकरण..पण पुढे विचार येतो तो त्या मुलाचा..खरतर लहान मूल निरागस असतं..पण तसं बघता सगळ्याच लहान मुलांना गाडी, ट्रेनने दुसऱ्याला मागे टाकलं की आनंद होतो! आपल्यालाही लहानपणी झालाच असेल की! हा आनंद जेव्हा लहान मुलांना होतो तेव्हा समजू शकतो, कारण असतं त्यांची निरागसता..
पण हाच आनंद जेव्हा माणसांना होतो, किंबहुना तसा आनंद मिळवण्याचा ते मुद्दाम प्रयत्न करतात तेव्हा मात्र कीव करावीशी वाटते…आपल्याला पुढे नेणाऱ्या माणसालाही मागे टाकायला माणसं मागेपुढे बघत नाही..
आणि अशावेळी विंदांना आठवल्याशिवाय रहावत नाही..
प्रतिभावान कवींच्या लिखाणात एक प्रकारची गंमत असते!
ते दोन ओळींमध्ये सुद्धा आयुष्याचं सार सांगून जातात, पण त्याकडे बघण्यासाठी आपण आपला लोलक वापरायची गरज असते..
प्रत्येकाचा लोलक वेगळा असतो, सगळ्यांना तो फिरवता येतोच असं नाही!
विंदा म्हणून गेले
पण हाच आनंद जेव्हा माणसांना होतो, किंबहुना तसा आनंद मिळवण्याचा ते मुद्दाम प्रयत्न करतात तेव्हा मात्र कीव करावीशी वाटते…आपल्याला पुढे नेणाऱ्या माणसालाही मागे टाकायला माणसं मागेपुढे बघत नाही..
आणि अशावेळी विंदांना आठवल्याशिवाय रहावत नाही..
प्रतिभावान कवींच्या लिखाणात एक प्रकारची गंमत असते!
ते दोन ओळींमध्ये सुद्धा आयुष्याचं सार सांगून जातात, पण त्याकडे बघण्यासाठी आपण आपला लोलक वापरायची गरज असते..
प्रत्येकाचा लोलक वेगळा असतो, सगळ्यांना तो फिरवता येतोच असं नाही!
विंदा म्हणून गेले
"देणाऱ्याने देत जावे, घेणाऱ्याने घेत जावे,
घेता घेता एक दिवस देणाऱ्याचे हात घ्यावे!"
घेता घेता एक दिवस देणाऱ्याचे हात घ्यावे!"
आता ह्या ओळी माहीत नाहीत असे खूप कमी लोक असतील, पण ह्या ओळींचा अर्थ जाणणारे कमी, आणि त्या ओळी अमलात आणणारे आणखीनच कमी!'
घेता घेता एक दिवस देणाऱ्याचे हात घ्यावे म्हंटलं की नक्की काय घ्यावं हेच कळत नसतं लोकांना, किंवा आयुष्याचा वेगात ते कळवून घेण्याइतकी उसंतही नसते!
पण तरीही जगाचं चक्र कुठेही थांबत नाही, काळ आपली गती सोडत नाही..
हल्ली घेणारे अक्षरशः देणाऱ्यांचे हात कापून घेऊन जातात, पण तरीही देणारे पुन्हा जन्म घेतातच! आणि घेणारेही!
देणाऱ्यांचे हात घेऊन दाते झालेले लोकही असतात, आणि दिलेल्याची किंमत नसणारेही!
पण नेहेमीच वाईटाचा विजय होतो असंही नाही..
एखादी वेळ अशीही येऊन जाते, फास्ट ट्रेनला मधेच सिग्नल लागतो, बराच वेळ आणि स्लो ट्रेन मात्र आपल्या गतीने तिला मागे टाकून पुढे जाते! माणसांबद्दल हे वेगळं सांगायला नकोच!
आयुष्याला गती देणं गरजेचं असतंच, पण ते करताना वेगमर्यादा सांभाळता आली की आयुष्य सफल होतं हे जरी खरं असलं तरी
दुसऱ्या बाजूला स्लो-फास्टचा खेळ रंगत नसेल तर आयुष्याला मजाही येत नाही!
कारण आयुष्याचा काय किंवा ट्रेनचा काय, प्रवास मात्र चालूच रहातो, कुठल्याही वेगात…!
घेता घेता एक दिवस देणाऱ्याचे हात घ्यावे म्हंटलं की नक्की काय घ्यावं हेच कळत नसतं लोकांना, किंवा आयुष्याचा वेगात ते कळवून घेण्याइतकी उसंतही नसते!
पण तरीही जगाचं चक्र कुठेही थांबत नाही, काळ आपली गती सोडत नाही..
हल्ली घेणारे अक्षरशः देणाऱ्यांचे हात कापून घेऊन जातात, पण तरीही देणारे पुन्हा जन्म घेतातच! आणि घेणारेही!
देणाऱ्यांचे हात घेऊन दाते झालेले लोकही असतात, आणि दिलेल्याची किंमत नसणारेही!
पण नेहेमीच वाईटाचा विजय होतो असंही नाही..
एखादी वेळ अशीही येऊन जाते, फास्ट ट्रेनला मधेच सिग्नल लागतो, बराच वेळ आणि स्लो ट्रेन मात्र आपल्या गतीने तिला मागे टाकून पुढे जाते! माणसांबद्दल हे वेगळं सांगायला नकोच!
आयुष्याला गती देणं गरजेचं असतंच, पण ते करताना वेगमर्यादा सांभाळता आली की आयुष्य सफल होतं हे जरी खरं असलं तरी
दुसऱ्या बाजूला स्लो-फास्टचा खेळ रंगत नसेल तर आयुष्याला मजाही येत नाही!
कारण आयुष्याचा काय किंवा ट्रेनचा काय, प्रवास मात्र चालूच रहातो, कुठल्याही वेगात…!
©कांचन लेले
Pic Credits - Google
